Từ bạch tuộc đến cá voi loài sát thủ, hay cá mập chó gai, có thể nói đại dương của chúng ta là nơi sinh sống của những loài động vật có thiên chức làm mẹ chăm chỉ nhất.

Thông thường, tất cả các bà mẹ mới sinh con đều ao ước có thêm đôi tay để hỗ trợ việc nuôi con, thay tã, chơi đùa cùng con, hoặc nhiều công việc khác. Ấy vậy mà ở ngoài khơi xa đại dương, lại có một loài động vật có nhiều hơn rất nhiều bàn tay, nói chính xác hơn là loại bạch tuộc 8 chi, có tên khoa học là G. boreopacifica. Đây là một trong số những loài động vật làm mẹ tận tụy nhất của tự nhiên, hơn hết đó như là bản năng của một người mẹ, và đôi khi trên hành trình làm mẹ, chúng chỉ đơn độc một mình.

Khoảng thời gian ấp trứng dài nhất được biết đến của bấtbạch tuộc mẹ chăm sóc những quả trứng đã thụ tinh cho đến khi chúng nở từ 1-3 tháng sau kỳ loài động vật nào được báo cáo vào năm 2014 khi  các nhà khoa học tiết lộ thông tin chi tiết về loài bạch tuộc biển sâu. Theo các nhà nghiên cứu, khoảng thời gian ấm trứng dài như vậy là do bạch tuộc sinh sống ở nhiệt độ thấp. 

Ở những loài bạch tuộc thông thường, chúng sống ở độ sâu nông hơn, với vùng nước ấm hơn và chăm sóc những quả trứng đã thụ tinh của chúng cho đến khi chúng nở từ 1-3 tháng sau. Nhưng đối với loài bạch tuộc G. boreopacifica, chúng sinh sống ở độ sâu lạnh hơn, quá trình trao đổi chất bị chậm lại đáng kể khiến chúng phải chăm sóc những quả trứng của mình lâu hơn.

Thời kỳ ấp trứng của chúng, có thể nói là khối liệt với bạch tuộc mẹ. Trong khi chăm sóc trứng, bạch tuộc mẹ phải đảm bảo những quả trứng của mình luôn an toàn trước những mối nguy hiểm đang rình rập, một điều hết sức quan trọng là những quả trứng này phải được nhận đủ oxy để có thể duy trì đến ngày nở thành con non. Một điều đặc biệt là trong suốt quá trình ấp và bảo vệ trứng, Bạch tuộc mẹ không hề ăn gì. Và cuối cùng, điều gì sẽ xảy ra? bạch tuộc mẹ sẽ chết vì đói. 

Các nhà nghiên cứu nghiên cứu quá trình ấm trứng của loài bạch tuộc này bằng cách đi khảo sát định kỳ trên tàu ngầm, các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy tình trạng của bạch tuộc xấu đi thông qua các biểu hiện như: màu sắc của bạch tuộc mờ dần và mắt trở nên trắng đục. 

Thời gian mà bạch tuộc mẹ phải ấp trứng kéo dài tận 4,5 năm, đây có thể xem là một kỳ tích về sức chịu đựng chưa từng có. Không còn nghi ngờ gì nữa, bạch tuộc biển sâu là một người mẹ hy sinh tất cả vì con của nó. Lý do bạch tuộc mẹ phải trải qua điều này là để mang lại cho những con non của chúng một khởi đầu tốt nhất ở đại dương sâu thẩm, chúng là loài lớn nhất và phát triển nhất so với bất kỳ loài bạch tuộc nào, điều này mang lại cho chúng lợi thế đáng kể trong thế trận sống còn.

Bạch tuộc không phải là loài duy nhất chăm chút nhiều thời gian cho giai đoạn phôi thai của chúng. Trong số những chu kỳ mang thai dài nhất trên Trái đất, có thể kể đến loài cá chó gai có tên khoa học là Squalus acanthias – một loài cá mập phổ biến được tìm thấy ở các vùng biển ôn đới trên thế giới. Quá trình mang thai của chúng có thể kéo dài đến 2 năm khi con non phát triển từ trứng thành con, trung bình 1 lứa có số lượng lên đến nửa tá.

Đáng buồn thay, cách sinh sản không nhanh chóng này khiến cá chó gai rơi vào tính trạng nguy cấp. Các nhà bảo tồn xác định loài này là Cận nguy cấp do chúng phải chịu áp lực đáng kể từ hoạt động đánh bắt cá. Các đàn cá mập thường tập trung thành các đám lớn và thường trở thành nạn nhân của việc bắt diện rộng. Tốc độ sinh sản thấp khiến cho việc phục hồi quần thể trở nên rất chậm. Theo ước tính của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế gọi tắt IUCN, hơn 30% số lượng cá chó gai trên toàn cầu đã giảm trong vòng 75 năm qua.

Tuy thời gian mang thai của cá chó gai lên đến 2 năm, nhưng không phải là dài nhất. Một con cá mập khác có thể là đã phá kỷ lục về tổng thể về thời gian mang thai dài nhất của động vật có xương sống trên đại dương xanh. Loài cá mập có viền, tên là Chlamydoselachus anguineus được tìm thầy ở độ sầu 500 – 1000 mét dưới bề mặt biển. Chúng là loài có vẻ ngoài nguyên thủy của một con rắn biển. Vào năm 1990, các nhà khoa học Nhật Bản đã công bố nghiên cứu về những con cá mập xếp nếp  bị bắt ở Vịnh Suruga, bao gồm cả những con cái có màu sắc sặc sỡ. Dựa trên tốc độ phát triển của phôi mà họ thu thập được và dữ liệu từ các loài khác, họ ước tính thời gian mang thai của cá mập diềm lên đến 3,5 năm.

Trong khi đối với một số loài, nghĩa vụ làm mẹ sẽ kết thúc sau khi trứng nở hoặc con non được sinh ra. Tuy nhiên, một số loài lại cho thấy, con non và mẹ của chúng mối liên kết lâu dài hơn. Loài Cá voi sát thủ Orcas được biết đến nhiều nhất với hành vi săn mồi, nhưng chúng không chỉ đơn giản là những kẻ giết người da đen và da trắng. Xung quanh các đại dương trên thế giới có một số kiểu sinh thái khác nhau, mỗi sinh vật sống trong một môi trường sống cụ thể với các hành vi và cấu trúc xã hội đặc biệt. Trong số này, cá voi sát thủ cư trú phía nam là một đại gia đình chuyên ăn cá hồi và sống ở Biển Salish ngoài khơi tây nam Canada / tây bắc Hoa Kỳ.

Các nhóm cư dân cá voi phía nam theo mẫu hệ – do con cái lãnh đạo và tạo thành từ họ hàng của chúng. Trong những nhóm này, con đực ở với mẹ của chúng suốt đời và chỉ một vài lần ra đi ngắn ngủi để sinh sản với những con cái khác. Những con đực sống đến 30 tuổi nhưng chúng vẫn là con trai của mẹ trong nhiều thập kỷ.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng những con cá voi sát thủ Orcas đực này phụ thuộc rất nhiều vào mẹ của chúng để kiếm thức ăn. Cá mẹ chỉ cho chúng tìm cá hồi ở đâu và thậm chí cho chúng ăn trực tiếp khi trưởng thành. Con đực lớn hơn con cái khoảng 25% nên cần nhiều thức ăn, nhưng cá voi cái lại mới có kiến ​​thức về khu vực kiếm ăn và cách di chuyển của cá hồi.

Giáo sư Darren Croft, một chuyên gia về hành vi động vật tại Đại học Exeter, Vương quốc Anh, cho biết: “Ở những nơi cư trú của loài cá voi sát thủ mà chúng tôi làm việc, những con cá voi đực và con cái không bao giờ phân tán khỏi mẹ của chúng. Vì vậy, chúng thực sự cống hiến trong suốt cuộc đời làm mẹ, đặc biệt là cho những con cá voi đực,,…”

“Đó là lý do tại sao chúng tôi nghĩ rằng, những con cá voi cái này là những người chăm sóc tận tình cho con trai của nó, đó là cách mà nó có thể thúc đẩy thể lực mẫu hệ suốt đời và truyền nhiều gen hơn cho thế hệ tiếp theo.”

Đảm bảo sức khỏe của các thế hệ tương lai là điều bắt buộc đối với những con voi sát thủ Orca này. Quần thể cư dân phía Nam được coi là cực kỳ Nguy cấp, chỉ có 77 cá thể. Nguồn cung cấp thực phẩm thiếu hụt do áp lực đánh bắt cá và số lượng con cá voi vẫn chưa được phục hồi sau những sự việc chúng bị bắt để phục vụ cho ngành công nghiệp giải trí vào những năm 1960 và 1970.

Ở những nơi cư trú của loài cá voi sát thủ mà chúng tôi làm việc, các con trai và con gái không bao giờ phân tán khỏi mẹ của chúng “.

Giáo sư Darren Croft – Chuyên gia về hành vi động vật

Thời gian sống của sự tận tâm làm mẹ được thể hiện bởi những con Orca này thật đặc biệt nó đưa mối quan hệ mẹ con đến cực điểm của nó. Các nhà khoa học tại Đại học Kansas , Hoa Kỳ, đã xác định cách một loài hydrozoan (một lớp động vật không xương sống gồm các động vật săn mồi rất nhỏ) giữ con cái của chúng càng gần càng tốt. Đôi khi được gọi là tubularia vành khuyên,  Ectopleura thanh quản hay còn gọi là Thủy Trúc  là một loài săn mồi nhỏ phổ biến ở Bắc Đại Tây Dương, giống như một bó hoa thu nhỏ (mặc dù có một bên là các xúc tu màu hồng). Trong khi nhiều hydrozoan sinh sản vô tính để xây dựng các đàn vô tính,  thì Thủy Trúc có một cách tiếp cận khác. Sau khi con cái thu thập tinh trùng, Thủy Trúc thực hiện sinh sản hữu tính và bảo vệ con non bên trong cơ quan gonophores.

Khi các polyp non được giải phóng, chúng tìm nơi đặt trên môi trường phù hợp, thậm chí bao gồm cả mẹ của chúng. Trong trường hợp này, mẹ và con cái kết hợp với nhau về mặt thể chất, cho phép chia sẻ hệ thống tiêu hóa và đảm bảo tiếp cận tài nguyên hiếm hoi trên đáy biển cạnh tranh.

Điều tương đồng giữa tất cả những người mẹ sinh sống dưới biển là lòng cống hiến. Dù có đang đảm bảo nền tảng vững chắc cho con cháu hay duy trì quan hệ mẹ con suốt đời, mỗi loài đều đầu tư thời gian và năng lượng với giá đắt. Trong thế giới biển rộng lớn, “mẹ” không chỉ là một từ ngữ, mà còn là chìa khóa khám phá sức mạnh và sự bền bỉ của những sinh vật này.